AMSTERDAM, 12 DECEMBER 2023 – Hoewel de Bijbel zelf geen specifieke ‘kerstbloemen’ noemt, heeft een rijke traditie van theologische en artistieke interpretaties door de eeuwen heen diverse planten en bloemen onlosmakelijk verbonden met de betekenis van de geboorte van Christus. Deze symbolische bloemschikkingen overstijgen louter decoratie en dienen als krachtige visuele metaforen voor centrale christelijke thema’s zoals zuiverheid, hoop en verlossing.
De viering van Kerstmis als een liturgisch seizoen ontwikkelde zich pas lang na de Bijbelse periode. Desondanks wemelen de Heilige Schrift van beelden van planten, bomen en aromatische harsen, die worden ingezet om fundamentele spirituele waarheden over onder andere leven, gerechtigheid en Gods belofte over te brengen. Deskundigen in christelijke kunst en liturgie wijzen erop dat de moderne kerstflora een gelaagde betekenis draagt, geworteld in deze Bijbelse en spirituele erfenis.
De Top Zeven Symbolische Kerstplanten
Het verband tussen bloemen en Kerstmis ligt vaak besloten in hun allegorische connotaties:
1. Lelies: Zuiverheid en Goddelijke Voorzienigheid
De lelie, specifiek vermeld in de Bergrede (Mattheus 6:28-29), staat binnen christelijke tradities symbool voor maagdelijke zuiverheid en het volmaakte vertrouwen in de scheppende voorzienigheid van God. Door haar smetteloze wit wordt de lelie in kerstkunst vaak geassocieerd met de Maagd Maria, en symboliseert ze haar nederigheid en onberispelijke gehoorzaamheid, essentieel voor de Incarnatie.
2. Rozen: Liefde en Messiaanse Hoop
In de profetische literatuur, zoals bij Jesaja (35:1), vertegenwoordigt de roos schoonheid, vreugde en de hoop op herstel na verwoesting. De afbeelding van een woestijn die bloeit ‘als een roos’ is een metafoor voor de reddingstijdperk dat Christus inluidt. Theologen uit de Middeleeuwen duidden Christus vaak aan als de ‘Mystieke Roos’ die bloeit in de duisternis van de winter. De rode kleur wijst op het toekomstige offer, terwijl wit zijn zondeloosheid benadrukt.
3. Poinsettia’s: Offer en de Ster van Bethlehem
Hoewel de Poinsettia (Kerstster) botanisch gezien niet uit de Bijbelse tijd stamt en dus niet in de Schrift staat, is het een van de meest herkenbare kerstsymbolen geworden. De symboliek is afkomstig van een Mexicaanse christelijke legende, waarin een nederig geschenk van onkruid wonderbaarlijk transformeert in de helderrode bloem. Het rood van de bladeren symboliseert het bloed en het offer van Christus, terwijl de stervorm de leidende ster naar Bethlehem evoceert.
4. Groenblijvende Planten: Eeuwig Leven en Trouw
Planten die de winter trotseren, zoals dennen, hulst en sparren, worden in de Bijbel geassocieerd met standvastigheid en een diep geworteld geloof (Psalm 1:3). Met Kerstmis symboliseren deze planten – in kransen en kerstbomen – het eeuwige leven dat door Christus wordt aangeboden en Gods onveranderlijke trouw.
5. Wierook en Mirre: Goddelijkheid en Lijden
De geschenken van de Wijzen – wierook en mirre – zijn essentieel in het kerstverhaal (Mattheus 2:11). Wierook, een hars gebruikt bij aanbidding, symboliseert de goddelijkheid en koningschap van de pasgeboren koning. Mirre, gebruikt voor balseming, is een profetisch symbool van het lijden en de uiteindelijke dood van Jezus, waarmee de geboorte direct wordt verbonden met het verlossingswerk.
6. Hulst: Koningschap en Opoffering
Net als de Poinsettia is Hulst een symbolische toevoeging. De scherpe bladeren verwijzen naar de doornenkroon die Christus bij zijn lijden droeg, terwijl de levendige rode bessen zijn bloed en offer symboliseren. Hulst dient als een visuele herinnering dat het kerstkind ook de lijdende Koning is.
7. Hyssop: Reiniging en Verzoening
Hyssop, een plant die in de Bijbel wordt geassocieerd met rituele reiniging en de overgangsrituelen van het bloedoffer (Exodus 12:22), linkt de geboorte van Christus aan zijn ultieme rol als het Lam van God. Het herinnert gelovigen eraan dat de verzoening met God centraal staat in de komst van de Messias.
Deze diepgaande symboliek bevestigt dat de plantenwereld een onmisbare rol speelt in het visueel en spiritueel vertellen van het Kerstverhaal, waarbij elke bloem en plant een facet van de Goddelijke belofte belicht. Zo wordt de schepping zelf een getuige van de evangelieboodschap.